👩‍⚖️ Çocuğun Velayeti Anneye mi, Babaya mı Verilir? (2025 Güncel Rehber)

Velayet Davasında Esas Olan: Çocuğun Üstün Yararı ve Değişiklik Sebepleri

Velayet, anne ya da babadan hangisinin daha iyi ebeveyn olduğu ile değil; çocuğun bedensel, ruhsal ve duygusal bütünlüğünü kimin daha iyi koruyabileceğiyle belirlenir.
Bu nedenle Türk Medeni Kanunu’nda velayet konusunda “kesin kurallar” yoktur; her dava kendi koşulları içinde değerlendirilir.
Mahkeme, çocuğun yaşı, gelişimi, ebeveynlerin tutumları, yaşam koşulları ve çocuğun üstün yararını birlikte değerlendirir.

Genellikle küçük yaştaki çocuklarda velayet anneye verilir; ancak annenin ihmali, ilgisizliği, psikolojik yetersizliği veya çocuğa zarar veren tutumu varsa, yaş ne olursa olsun velayet babaya geçebilir.
Yargıtay’ın da vurguladığı gibi:

“Velayet hakkı çocuğun menfaatine hizmet etmediği anda, bu hak geri alınabilir.”

⚖️ Velayet Nedir ve Ne Anlama Gelir?

Velayet; çocuğun bakım, eğitim, sağlık, temsil ve korunma sorumluluğudur.
Yani velayet bir “hak” değil, yükümlülüktür.
Ebeveyn, velayet hakkını kullanırken kendi çıkarını değil, çocuğun yaşam dengesini gözetmek zorundadır.

Velayet, boşanma halinde yalnızca bir ebeveyne verilir.
Ancak bu, diğer ebeveynin tamamen dışlandığı anlamına gelmez; kişisel ilişki (görüşme hakkı) ile çocuğun iki ebeveynle de bağ kurması sağlanır.

🧭 Velayet Kararı Verilirken Dikkate Alınan Ölçütler

Mahkemeler velayet kararını verirken tek bir kriterle değil, çok yönlü bir değerlendirmeyle karar verir.
Hakim, dosya üzerindeki belgeler kadar çocuğun davranışlarını, ebeveynlerin tutumlarını, sosyal inceleme raporlarını da dikkate alır.

Başlıca ölçütler:

  • Çocuğun yaşı ve gelişim düzeyi

  • Anne-baba ile duygusal bağ

  • Ebeveynin çocuğa ayırabildiği zaman ve ilgi

  • Ekonomik ve sosyal koşullar

  • Aile içi şiddet veya kötü muamele öyküsü

  • Psikolojik değerlendirme raporları

  • Pedagog ve sosyal hizmet uzmanı incelemesi

Mahkemeler bu unsurları bir araya getirerek, çocuğun üstün yararına en uygun kararı vermeye çalışır.

💔 Velayet Konusunda Kesin Kurallar Yoktur

Halk arasında “küçük çocuk annede kalır, büyük çocuk babaya verilir” gibi genellemeler sık duyulur.
Ancak bu, hukuken doğru değildir.
Yargıtay kararlarına göre:

“Çocuğun yaşı, cinsiyeti ve ebeveynin cinsiyeti tek başına belirleyici değildir.”

Eğer anne çocuğa duygusal veya fiziksel zarar veriyorsa, velayet babaya geçebilir.
Aynı şekilde baba ilgisizse, çocuğu ihmal ediyorsa, mahkeme annenin velayetini korur.
Yani yaş, cinsiyet, gelir durumu veya ebeveynin mesleği değil; çocuğun ruhsal güvenliği belirleyicidir.

🚨 Velayet Değişikliği Nedenleri (Velayetin Babadan Anneye veya Anneden Babaya Geçmesi)

Velayet bir kez verilmiş olsa da değiştirilebilir.
Mahkeme, mevcut velayet sahibinin yükümlülüklerini yerine getirmediğini tespit ederse, velayet değişikliği kararı verir.

🔹 Başlıca velayet değişikliği nedenleri:

  1. Çocuğun fiziksel veya ruhsal istismara uğraması

    • Şiddet, baskı, korkutma, hakaret veya cezalandırıcı davranışlar.

  2. Ebeveynin ilgisizliği veya ihmal

    • Çocuğun okul, sağlık veya duygusal ihtiyaçlarının karşılanmaması.

  3. Yeni evlilik veya uygunsuz yaşam koşulları

    • Yeni eşin çocukla uyumsuzluğu, olumsuz aile ortamı.

  4. Velayet sahibinin psikolojik veya ekonomik yetersizliği

    • Madde bağımlılığı, ciddi ruhsal rahatsızlık, işsizlik veya barınma sorunu.

  5. Çocuğun kendi isteği

    • Özellikle 12 yaş üzeri çocuk, diğer ebeveynle yaşamak istiyorsa ve bu istek özgür iradeyle ifade edilmişse.

  6. Velayet sahibinin diğer ebeveynle ilişkiyi engellemesi

    • Çocuğun babası veya annesiyle görüşmesini engellemek, manipülasyon yapmak veya çocuğu uzaklaştırmak.

📜 Velayet Değişikliğinde İspat Yöntemleri

Velayet değişikliği, iddia ile değil delil ile kazanılır.
Mahkeme, “velayet hakkının kötüye kullanıldığına” dair somut bulgular ister.

🔎 Kullanılabilecek başlıca deliller:

  • Tanık beyanları (öğretmen, komşu, akraba)

  • Okul raporları ve rehberlik kayıtları

  • Psikolog veya pedagog raporları

  • Sosyal hizmet inceleme raporları

  • Bilirkişi değerlendirmesi (çocuk psikolojisi uzmanı)

  • Yazılı veya dijital kanıtlar (mesaj, e-posta, video, sosyal medya paylaşımı)

Mahkeme, bu delilleri bir bütün olarak değerlendirir.
Amaç ebeveynleri yargılamak değil, çocuğun korunmasını sağlamaktır.

🧩 Kişisel İlişki (Görüşme Hakkı) ve Engel Durumu

Velayeti olmayan ebeveynin çocuğuyla görüşmesi, yasal bir haktır.
Mahkeme bu hakkı “kişisel ilişki kararı” ile düzenler.
Ancak bazen bu hak kötüye kullanılabilir veya engellenebilir.

Eğer çocuğun görüşme sırasında zarar gördüğü, baskı altında kaldığı veya manipüle edildiği tespit edilirse, mahkeme bu hakkı kısıtlayabilir veya kaldırabilir.
Görüş hakkının kötüye kullanılması, velayet değişikliği davasında önemli bir delil oluşturur.

👩‍👧 Yargıtay’ın Velayet Konusundaki Yaklaşımı

Yargıtay, son yıllarda “çocuğun üstün yararı” ilkesini geniş yorumluyor.
Örneğin 2024 tarihli bir kararda şöyle denmiştir:

“Anne veya baba çocuğa karşı sevgisiz, ilgisiz veya manipülatif davranıyorsa, yaş ne olursa olsun velayet değiştirilebilir.”

Yani artık “küçük çocuk annede kalır” anlayışı yerine, çocuğun güven duygusunu kim sağlıyorsa o ebeveynin lehine karar veriliyor.

💬 Sıkça Sorulan Sorular 

1️⃣ Velayet kararı değiştirilebilir mi?

Evet. Velayet kararı kalıcı değildir.
Çocuğun menfaati değiştiyse, ebeveynlerden biri sorumluluklarını yerine getirmiyorsa, velayet değiştirilebilir.
Bu değişiklik için yeni deliller sunulmalı, sosyal hizmet raporu alınmalı ve çocuğun psikolojik durumu değerlendirilmelidir.

2️⃣ Velayet değişikliğini kim talep edebilir?

Anne veya baba, çocuğun menfaatinin korunmadığını düşünüyorsa mahkemeden velayet değişikliği talep edebilir.
Ancak bu dava, “kişisel anlaşmazlık” değil, çocuğun güvenliğini sağlama amacıyla açılır.

3️⃣ Velayet değişikliği için çocuğun yaşı önemli midir?

Çocuğun yaşı önemlidir ama belirleyici değildir.
Mahkeme, 3 yaşındaki çocukta da 13 yaşındaki çocukta da “menfaat” esasına göre karar verir.
Yani çocuğun yaşı ne olursa olsun, eğer bulunduğu ortam ruhsal veya fiziksel zarar yaratıyorsa, velayet değiştirilebilir.

4️⃣ Çocuğun fikri velayet kararında dikkate alınır mı?

Evet. Özellikle 12 yaşını doldurmuş çocukların beyanı mahkeme tarafından dikkate alınır.
Ancak çocuk manipüle edildiyse veya korkutulduysa, mahkeme bunu tespit eder ve ifadesine sınırlı değer verir.
Çocuğun özgür iradesiyle yaptığı açıklama her zaman önemlidir.

5️⃣ Velayet hakkı kötüye kullanılırsa ne olur?

Velayet sahibi ebeveyn çocuğu diğer ebeveynden uzaklaştırıyor, görüşmelerini engelliyor veya çocuğu duygusal olarak zorluyorsa, bu durum “velayet hakkının kötüye kullanılması” sayılır.
Bu durumda mahkeme velayeti değiştirebilir, gerekirse denetimli kişisel ilişki kararı verir.

6️⃣ Velayet değişikliği davasında çocuğun görüşü nasıl alınır?

Mahkeme, çocuğu doğrudan dinlemez; pedagog veya sosyal hizmet uzmanı aracılığıyla görüş alır.
Bu görüşme, çocuğu korkutmadan, tarafsız ortamda yapılır.
Amaç, çocuğun duygu durumunu ve ebeveynlere karşı hislerini anlamaktır.

7️⃣ Velayet davasında avukat tutmak gerekir mi?

Zorunlu değildir ama velayet ve velayet değişikliği davaları teknik ve duygusal açıdan karmaşık davalardır.
Bir avukat, hem hukuki hem de psikolojik strateji kurarak doğru delilleri sunar, hatalı beyan riskini azaltır.

🩵 Sonuç: Velayet Bir Hak Değil, Sorumluluktur

Velayet, anne veya babanın kazanacağı bir ödül değil; çocuğun korunacağı bir güven alanıdır.
Bu nedenle “anneye mi verilir, babaya mı?” sorusunun cevabı her dosyada farklıdır.
Önemli olan çocuğun fiziksel, ruhsal ve sosyal güvenliğidir.
Ve bu güveni kim sağlayabiliyorsa, adalet o ebeveynin yanında olur.

📞 0530 547 64 82
📧 av.esraates@gmail.com